MES, yönetim kontrollerini ve monitörlerini; atölye veya fabrika gibi sistematik üretim yapan imalathanelerin üretim sistemlerine bağlayarak, veri akışının sağlanmasını mümkün kulan bir bilgi sistemidir. MES ne demek konusunu daha iyi kavrayabilmek için; bu sistemin karmaşık yapıya sahip üretim süreçlerinde, üretime ilişkin tüm ekipman ve cihazları yöneten, üretimdeki kaliteyi ve performansı artıran bir üretim takip sistemi şeklinde de tanımlayabiliriz.
MES’in İngilizce açılımı Manufacturing Execution System’dir. Türkçe MES neyin kısaltması diye merak ediyorsanız; bu terimin dilimize birebir çevirisi, üretim yürütme sistemi olmaktadır.
MES sisteminin temel amacı, imalat işleminin baştan sona etkin ve verimli bir halde yürütülmesini sağlayarak; üretim sonucunda elde edilen çıktının daha yüksek seviyelere taşınmasıdır. Hedeflenen amaca ulaşmak için üretim döngüsünün doğru ve detaylı şekilde takip edilmesi; bunun sonucunda elde edilen verilerin ise eksiksiz şekilde toplanarak işlenmesi gerekmektedir.
MES kullanım amacı konusunu daha somut örneklerle işleyecek olursak; bu sistemin, atölye ve imalathanelerde gerçekleştirilen bütün aktivitelerin kontrol edildiği, oldukça kapsamlı bir sistem olduğunu söyleyebiliriz. Sistem; MRP sistemlerinden, müşterilerden ve benzer planlama kaynaklarından iletilen siparişlerle başlamaktadır. Devamında ise ürünler, olabildiğince düşük maliyetle ve mümkün olan en yüksek kalite ve uygunlukla oluşturmaya çalışılır.
MES kavramı ilk olarak 1992 yılında dile getirilmiştir. 1970’lerden itibaren üretim çıktısını artırmak için; imalat organizasyonları tarafından otomatikleştirmeyi artıracak yazılımlar kullanılmaya başlanmıştır. Bu sistemlerin zamanla geliştirilerek, 1980’li yıllarında başında envanter yönetimi, malzeme planlama ve kontrolü ile üretimin tanımı yapabilecek malzeme ihtiyaç planlama sistemleri geliştirilmiştir. Bu sistemlere MRP denilmektedir. MES kavramı ilk ne zaman ortaya çıktı sorusuna ek olarak, erken modellerin temel saha uygulamalarını ve temel üretimin sürecini yönetmeye yetecek kadar basit şekilde kodlandığını; ancak günümüzde modern yazılımlar sayesinde daha karmaşık ve verimli sistemler geliştirildiğini de dile getirelim.
MES, üretim bandındaki ham maddeden; ürünün tamamen şekillendiği son ana kadar gerçekleşen bütün hareket ve ilerlemeyi, modern bilişim araçları ile takip etmeye yaramaktadır. Bu süreçte iş emirleri, MES sistemi aracılığıyla ERP tarafından üretim operatörüne servis edilmektedir. Saha bilgisi, panel ve ekipmanlara entegre edilen araçlar tarafından, aracın PLC yazılımı veya paneliyle girdi şeklinde alınmaktadır. Alınan bu bilgi ve veriler, panellere ve ERP sistemine iletilmektedir. MES’in özelliği nedir sorusunun cevabı da tam bu noktada kendini göstermektedir. MES sayesinde bilginin toplanma ve dağıtma süresi büyük ölçüde kısalmakta; yaşanabilecek hatalar ise otomatik sistem sayesinde minimuma indirilmektedir.
MES, kullanıcılara birçok fayda sunmaktadır. MES’in avantajları nelerdir? Konusunda somut örnek vermemiz gerekirse: MES yazılımları sayesinde üretime ilişkin bütün süreç kolayca yönetilerek; üretim araçları ve ERP sistemlerinin birbirleriyle etkileşim kurması sağlanır. Sistem sayesinde saha operatörlerinden bağımsız şekilde, makine ve cihazlardan toplanan verilerle; ekipmanların ayarları, arızalar, çalışmanın durması ve hızdaki azalmalar, yeniden işlem ve ıskartaya çıkma gibi üretim kaybına yol açabilecek riskler daha meydana gelmeden fark edilerek, önlem alınabilmesine imkân sağlar. Ayrıca MES sayesinde edilen veriler sayesinde üretim talimatları ve siparişler, üretim personeline otomatik şekilde gönderilerek süreç daha da verimli hale getirilmektedir.
MES; gıda, otomotiv, elektronik, kimya ve ilaç, tekstil gibi akla gelebilecek bütün üretim faaliyetlerinde kullanılmaktadır. Operasyon süreçlerini ve hedeflenen ürün özelliğine bağlı olarak; karışım, paketleme ve dolum, kaynak, temizleme ve ergitme gibi farklı alanlarda kullanımlar da MES nerelerde kullanılır sorusunun yanıtları arasında bulunmaktadır. Günümüzde bu sistemler sayesinde firmalar üretimlerini maksimum seviyeye çıkararak; rakipleri ile rekabet edebilmektedir. Maliyetlerin dürülmesi, verimin artırılması için MES ve benzeri sistemler, işletmeler için doğru tercih olacaktır.
MES temel işlevleri en güncel formuyla şu özellikleri içermektedir: Verileri toplama-depolama, kaynak ve personel yönetim, zamanlama imkânı sağlama, üretim süreçlerinin kontrolü, performans ve doküman analizi yapma. Günümüzde MES bütün bu özellikleri kullanıcılarına sunarak; imalat yapan kuruluşların iş yükününün azaltılmasına ve iş planlaması yapılmasına olanak sağlamaktadır.
Standart bir üretim yürütme sistemi (MES) temel olarak bazı parçaların bir araya gelmesiyle oluşmaktadır. MES hangi parçalardan oluşur sorusunun cevabını ise ana server, veri izleme ve veri depolama yazılımı, MES operasyon ve performans modülleri, raporlama sistemleri ve operatör önyüzü donanımları oluşturmaktadır.
MES ve kurumsal kaynak planlama anlamına gelen ERP, bir arada çalışma özelliğine sahip sistemlerdir. MES ve ERP birlikte çalışır mı? Diye merak ediyorsanız; her iki sisteminde ön planlamaya birbirinden farklı özellikler kattığını ve bu iki sistemin bir arada kullanılmasının verimli sonuçlar doğurabileceğini söyleyebiliriz. İki sistemin birbiriyle entegre edilebilmesi sayesinde üretim operasyonu birçok farklı açıdan değerlendirilebilmekte; bunun sonucunda da toplam üretim çıktısı performansı artmaktadır.